۰
هیچ محصولی در سبد خرید وجود ندارد.
توسط تاریخچه زعفران در دنیا
بر اساس شواهد، به نظر می‌رسد که اولین بار در عصر برنز در یونان (هزاره چهارم پیش از میلاد)، زعفران کشف شده است. تاریخچه تولید زعفران را می‌توان به اندازه «زمان» باستانی دانست. گفته می‌شود که کلئوپاترا آخرین فرعون مصر باستان و یکی از قدرتمندترین و بزرگ‌ترین پادشاهان زن در تاریخ جهان، پیش از دیدار با خواستگاران خود، به حمام شیر و زعفران می‌رفته است. جان اوکانل در کتاب «ادویه‌ها» نوشته است که زنان تمدن مینوسی (۲ هزار سال پیش از میلاد)، لباس‌های خود را با زعفران رنگ می‌کردند و از زعفران و موم زنبور عسل برای تهیه رژلب و لوازم آرایشی استفاده می‌کردند.
در طول تاریخ از زعفران برای همه چیز از رنگ‌آمیزی لباس، تا نوشتن طلسم، تهیه غذا، آرایش و درمان بیماری‌ها استفاده شده است. رومیان باستان برای خوش‌بو کردن فضای عمومی هم از عطر زعفران استفاده می‌کردند. حتی در زمان شیوع طاعون سیاه هم از زعفران به عنوان یک پادزهر استفاده می‌شده است. محبوبیت زعفران به عنوان یک دارو در قرون وسطا به اوج خود رسید.
زعفران یا زردپران گیاهی است از خانواده زنبقیان که دارای خواص بسیاری می باشد، زعفران یکی از قدیمی ترین و با ارزش ترین ادویه ها در طول تاریخ بوده و تاریخچه زعفران می تواند مسیری که این ادویه طول تاریخ داشته را برای ما ترسیم کند. اصلی ترین محل کشت زعفران خاورمیانه و آسیای شرقی از جمله ایران می باشد.
گونه وحشی گل زعفران احتمالا زعفران کارترایتیانوس بوده، که ریشه آن به کرت یا آسیای مرکزی باز می‌گردد.
اگر زعفران گونه جهش یافته کارترایتیانوس باشد، احتمالا در اواخر عصر برنز در کرت ظهور یافته‌است.
احتمالا بشر با انتخاب کارترایتیانوس‌های دارای کلاله بلندتر، آنها را اصلاح نژاد کرده‌است.
زعفران حاصل در منبع گیاه‌شناسی آشوری متعلق به قرن ۷ام قبل از میلاد، به نوشته آشور بانی‌پال باز می‌گردد و از آن به بعد به طول ۴ هزاره، مورد تجارت و استفاده قرار گرفته و در درمان نود نوع بیماری به کار رفته‌است. کلون زعفران به آرامی در بیشتر مکان‌های اوراسیا گسترش یافت، و بعدها به بخش‌هایی از آفریقای شمالی، آمریکای شمالی و اقیانوسیه رسید. اکنون بیشترین مقدار تولید زعفران در اختیار ایران قرار دارد، که حدودا ۹۰ درصد محصول سالانه را تولید می‌کند.
افسانه‌های یونان باستان از دریانوردان بی‌باکی سخن می‌گویند که در سفرهای دریایی طولانی و خطرناک، به مناطق دورافتاده کیلیکیه رفته‌اند، تا بر اساس اعتقادشان، از آن‌جا ارزشمندترین زعفران جهان را تهیه نمایند.
ساکنین باستان حاشیه مدیترانه، زعفران را از اطراف شهر ساحلی کیلیکیه به نام سولی جمع‌آوری می‌کردند. کیفیت این زعفران بالا بود و در عطرسازی و داروسازی به کار می‌رفت. اما، هرودوت و پلینیوس، زعفران آشوری و بابلی را که از هلال حاصل‌خیز بود، به عنوان بهترین زعفران رتبه‌بندی کردند (برای درمان ناراحتی‌های گوارشی و کلیوی)
در زمان یونانی-رومیان، فنقی‌ها زعفران را از طریق دریای مدیترانه تجارت می‌کردند. مشتریان زعفران طیف گسترده‌ای را از عطرسازان شهر رشید و پزشکان غزه، تا اهالی شهر رودس که در هنگام رفتن به تئاتر، برای از بین بردن بوی بد، مردم آن را می‌بلعیدند، شامل می‌شدند.
در یونان نیز ملازمان و خدمت‌کاران اشراف از زعفران استفاده می‌کردند. رنگ‌رزی‌های بزرگ صیدا و صور (لبنان) به عنوان جایگزین از حمام زعفران استفاده می‌کردند؛ آن‌جا، لباس‌های سلطنتی، در عمیق‌ترین بخش و در رنگ‌های بنفش غوطه‌ور می‌شدند؛ لباس‌های افراد معمولی نیز در قسمت‌های بالایی قرار می‌گرفتند، که سبب ایجاد رنگ بنفش روشن‌تر می‌شد.
تاریحچه زعفران در ایران
اولین صادرات زعفران در ایران را می‌توان به دوره پارت‌ها نسبت داد. احتمالا اولین بار زعفران از میان اقوام پارت به چین، یونان و روم برده شده است. در گذشته طبیبان از خواص زعفران برای درمان استفاده می‌کردند. از رنگ زعفران هم به عنوان جوهر برای نوشتن فرامین و رنگ‌آمیزی پارچه‌ها استفاده می‌شده است. به‌طورکلی قدمت و تاریخچه تولید زعفران در ایران را می‌توان حدود ۳ هزار سال دانست.
ریشه کلمه زعفران عربیه، و معادل فارسی دری واژه زعفران از کلمه زرپران گرفته شده.
زرپران به معنی گلی که همچون زر گرانبهاست.
نام علمی گیاه زعفران crocus sativvus هست، در زبان ترکی zefrun، معادل انگلیسی saffron، در زبان اسپانیائی azafràn، در زبان ایتاالیا zuffron و درزبان فرانسوی safrane تلفظ میشه.
خاستگاه انواع ادویه در جهان، خاورمیانه و آسیای شرقی است. چندین هزار سال پیش، جاده ابریشم از اصلی‌ترین راه‌های تجارت ادویه در تاریخ باستان بوده و پس از کشف مسیر دریایی، ادویه‌های خاورمیانه و آسیای شرقی به اروپا و آمریکا هم وارد شدند. ایران، هند و چین از اصلی‌ترین مراکز تولید ادویه در جهان باستان بودند. یکی از ادویه‌های محبوب ایران که هزاران سال است تجارت می‌شود، زعفران نامیده می‌شود.
در ایران باستان، گل زعفران به صورت وحشی رشد می‌کرده است. قدمت زعفران در ایران را می‌توان در دوره هخامنشیان بررسی کرد. ایرانیان باستان در آن زمان از زعفران برای معطر کردن غذاهای خود استفاده می‌کردند. در زمان هخامنشیان تولیدات زعفران در کشورمان از آمار بالایی برخوردار بوده و جالب است بدانید این آمار بالا به اندازه ای بوده است که در دربار پادشاهی، مصرف زعفران، روزانه یک کیلو گرم بوده است.
برخی از محققین معتقدند که خاستگاه زعفران جهان، ایالت ماد ایران می باشد. ولی در مقابل آنها عده ای دیگر از محققین محدوده ی بیشتری را مبداء زعفران جهان می دانند که آن محدوده شامل ایران، آسیای صغیر، ترکیه و یونان می شود. تاریخچه زعفران در منابع پهلوی به پارسی( كركم ) شناخته شده است.
اولین کشت زعفران هم در دوره ساسانیان و از شهر قم رواج پیدا کرده است.
سومریان در داروها و معجون جادویی از زعفران به عنوان ماده اصلی استفاده می‌کردند. سومریان زعفران را کشت نمی‌کردند. آنها زعفران را از میان گل‌های وحشی جمع‌آوری می‌نمودند و معتقد بودند که نیروی الهی به تنهایی قادر به تأمین ویژگی دارویی زعفران می‌باشد. چنین شواهدی نشان می‌دهند که تا قبل از کشت زعفران در کاخ مینوآن کرت، که در هزاره دوم قبل از میلاد به اوج رسید، تجارت راه دور زعفران رواج داشت.
در ایران باستان، در قرن ۱۰ام قبل از میلاد، در شهرهای دربند (روسیه) و اصفهان، زعفران کشت می‌شد. رشته‌های زعفران ایرانی با فرش‌های سلطنتی و کفن مردگان آمیخته شده‌است. در ایران باستان نمازگزاران از زعفران به عنوان پیشکش برای خدا، و به عنوان رنگ زرد درخشان، عطر، و دارو استفاده می‌کردند. بنابرین، رشته‌های زعفران در سراسر خوابگاه پخش و برای درمان سودا، با چای داغ مخلوط می‌شد. در حقیقت، بیگانگان مظنون بودند که استفاده ایرانیان از رشته‌های زعفران در چای و غذا، جنبه اعتیادآوری و تحریک جنسی دارد. این ترس‌ها افزایش یافت و سبب شد که گردشگران و مسافران از مصرف غذاهای دارای زعفران در ایران پرهیز کنند. به علاوه، از محلول آبی حاصل از زعفران ایرانی با گیاه صندل، برای شست‌وشوی بدن بعد از کار سخت و در زیر آفتاب سوزان ایرانی استفاده می‌شد. بعدها، زعفران ایرانی به‌طور گسترده توسط اسکندر و ارتشش مورد استفاده قرار گرفت. آنها زعفران را با چای مخلوط می‌کردند و برنج زعفرانی می‌خوردند. اسکندر، شخصا، پیروی کوروش بزرگ، از زعفران برای استحمام استفاده می‌کرد. او همانند کوروش معتقد بود که زعفران زخم‌ها را درمان می‌کند، و با نتیجه گرفتن از این روش، ایمانش به زعفران افزایش یافت. او حتی استحمام زعفرانی را به مردان خود نیز پیشنهاد کرد. سربازان یونانی، با مشاهده فواید درمانی زعفران، پس از بازگشت به مقدونیه، به استفاده از آن ادامه دادند. کشت زعفران به ترکیه امروزی نیز رسیده بود، آنها به‌طور متمرکز، زعفران را در شمال شهر سافران‌بولو کشت می‌کردند؛ این مکان اکنون نیز به خاطر فستیوال‌های سالانه کشت زعفران مشهور است.
جالب است بدانید که این ایرانی ها بودند که جهانیان را با زعفران و خواص آن آشنا کردند چراکه آنها به مناطق مختلفی از جهان همچون چین، روم، یونان و کشور های عربی زعفران را فرستادند و آنان را با این گیاه فوق العاده آشنا کردند. بعلاوه ایرانیان در سده اول تا سده چهارم هجری قمری، طریقه کاشت زعفران را به مسلمانان محدوده مدیترانه آموزش می دادند.
اولین زمین زراعتی زعفران و اولین کشاورزان زعفران در جهان:
ایرانیانی که به خاطر معاویه به حوالی شام تبعید شده بودند در همان محدوده کشت زعفران را برای اولین بار در جهان شروع کردند.
و به مرور، این زراعت گسترش یافت و به اندلس، سیسیل و شمال آفریقا نیز سرایت کرد و در این نواحی هم به کشت زعفران پرداخته شد.
همچنین خوب است بدانیم که در رواج یافتن کشت زعفران، اقوام ایرانی مثل بنی طبری و رستمیان نیز تاثیر قابل توجهی داشتند.
همدان، خاستگاه زعفران ایران
مبدا اصلی زعفران در کشور ایران، همدان می باشد و حتی یکی از شهر های تویسرکان که رودآور نام دارد منبع اصلی برای کاشت زعفران شمرده می شود و در این شهر برای ارائه زعفران، بازارچه هایی وجود داشته است که بعد ها به روستا تبدیل شده اند یعنی فلسفه وجودی این روستا ها زعفران بوده است، که این خودش به تنهایی گویای تاثیر زعفران در این منطقه است
همچنین در شهرستان بهار استان همدان، روستایی وجود دارد که رباط زعفرانیه نام دارد و علت این نوع نامگذاری کشت بالای زعفران در آن شهر است
ولی اخیرا مشکلاتی در زمینه کشت زعفران در همدان، که مبدا زعفران ایران است به وجود آمده و آن این است که کشت های سودآور جایگزین، مانع از رشد و رواج کشت زعفران شده است لذا زعفران مثل گذشته اقبال خود را ندارد، بنابراین بسیاری فراموش کرده اند و بسیاری هم نمی دانند که همدان مبداء زعفران است و زمین های آن کاملا مستعد کشت این گیاه می باشد.
بعد از حمله اعراب به ایران زعفران در مناطقی مانند بروجرد, اصفهان و خراسان نیز شهرت پیدا کرد. با حمله مغولان کشت زعفران در ایران به تدریج کم میشه و تا مرز انقراض نیز می رسه.
اما مردم ساکن در مناطق کوهستانی قائنات کم کم به کشت زعفران می پردازن و اینگونه استان خراسان به تدریج پایتخت تولید زعفران در ایران و جهان میشه.
عوامل برتری نام زعفران قاینات به نقل از یک محقق تاریخ زعفران:
- دانش بومی 1200 ساله کاشت و داشت و برداشت زعفران در قاینات
- شرایط اقلیمی منحصر بفرد منطقه، ارتفاع منطقه از سطح دریا
- بافت و ساختمان خاک مزارع زعفران قاینات
- برداشت گل های زعفران قبل از طلوع آفتاب
- عوامل اعتقادی و ریشه های مذهبی که سبب کاهش تقلب در ارائه زعفران قاینات به بازار گردیده است.
در عصر مدرن، با توجه به تلاش‌های اتحادیه اروپا و بریتانیا، کشت زعفران به افغانستان نیز رسیده‌است. آنان سعی می‌کنند در میان کشاورزان فقیر افغان، به جای کشت پر سود و غیرقانونی تریاک، کشت زعفران را ترویج دهند. آنان با توجه به آب‌وهوای گرم و نیمه‌خشک افغانستان، تأکید دارند که این مکان برای پرورش زعفران مناسب است.
